دستگاه سی تی اسکن
پرتونگاری با دستگاه سی تی اسکن (CT Scan) به این صورت است که بیمار در داخل دستگاه قرار می گیرد و دستگاه با استفاده از پرتو X، تصاویر سه بعدی از بدن بیمار را تولید می کند. در این روش، پرتو X از چند زاویه به بدن فرستاده می شود و سپس با استفاده از نرم افزار های ویژه، تصاویر سه بعدی حجمی از بدن بیمار به دست می آید. این روش به علت دقت و صحت بالای خود، در تشخیص و شناسایی بسیاری از بیماری های مختلف، مانند سرطان، آسیب های مغز و ... استفاده می گردد.
نحوه تصویر برداری با دستگاه سی تی اسکن
تصویر برداری با دستگاه سی تی اسکن (CT Scan) به صورت زیر است:
قبل از شروع تصویر برداری، بیمار باید روی یک تخت چیده شود و دستگاه CT Scan در نزدیکی بدن بیمار قرار گیرد.
پس از این که بیمار در موقعیت مناسب قرار گرفت، دستگاه CT Scan شروع به چرخش می کند و پرتو X را به سمت بدن بیمار فرستاده می شود.
در هنگام عبور پرتو X از بدن، سطح های مختلف آن را عبور کرده و تصاویر سه بعدی (3D) از داخل بدن برای پزشک نمایش داده می شود.
در حین تصویر برداری، باید حالات تنفس و حرکات جسمانی کمتر شده و به طور کامل ثابت باشید.
پس از پایان تصویر برداری، تصاویر به کامپیوتر منتقل شده و پزشک مورد نظر مجموعه تصاویر را بررسی می کند.
سی تی اسکن معمولی
سی تی اسکن معمولی (CT scan conventional) یک فرایند تصویر برداری پزشکی است که با استفاده از پرتو X، تصاویر سه بعدی از داخل بدن فرد را به دست می آورد. این فرایند به منظور تشخیص و تصویر برداری برای شناسایی مشکلات در اعضا و بافت های داخلی بدن مانند استخوان ها، عروق خونی، رگ ها، بافت های نرم و ... استفاده می گردد.
سی تی اسکن اسپیرال
اسپیرال سی تی اسکن (CT scan spiral) یک نوع از تصویر برداری پزشکی است که با استفاده از دستگاه سی تی اسکن، تصاویر سه بعدی از داخل بدن فرد را به دست می آورد. در این روش، دستگاه سی تی اسکن به صورت چرخشی حول بدن فرد حرکت می کند و تصاویر مقطعی و سه بعدی از بافت های داخل بدن فراهم می شود. با استفاده از این روش، پزشکان قادر خواهند بود به شناسایی و تشخیص برخی مشکلات پزشکی مانند آسیب های عروق، عفونت های بافت نرم، آسیب های استخوان و ... کمک کنند.
تفاوت سی تی اسکن اسپیرال و سی تی اسکن معمولی
سی تی اسکن اسپیرال (CT scan spiral) و سی تی اسکن معمولی (CT scan conventional) دو نوع سیستم تصویر برداری پزشکی هستند که برای تشخیص برخی بیماری ها و مشکلات پزشکی مورد استفاده قرار می گیرند.
تفاوت اصلی بین این دو نوع سیستم، در روش حرکت دادن دستگاه در حین تصویر برداری است. در سی تی اسکن معمولی، دستگاه به صورت گام به گام حرکت می کند و در هر گام، چندین تصویر را ثبت می کند. در حالی که در سی تی اسکن اسپیرال، دستگاه به صورت پایبند به بدن بيمار حركت مي كند و يك عكس 360 درجه از منطقه مورد نظر ثبت مي گردد.
با استفاده از سي تي اسكن اسپيرال، علاوه بر كاهش زمان لازم جهت جا به جایي دستگاه، باعث كاهش شده استفاده از ماده راديواكتيو و افزايش دقت تصوير برداري شده است. همچنین، سی تی اسکن اسپیرال قابلیت تشخیص بیماری های پیشرفته تر را نسبت به سی تی اسکن معمولی دارد.
به طور کلی، استفاده از هر یک از این دو نوع سیستم، بستگی به نوع بیماری و مشکل پزشکی دارد که در حال تشخیص است.
شاخصه های کنترل کیفی در سیستم سی تی اسکن
شاخصه های کنترل کیفی در سیستم سی تی اسکن عبارتند از:
دقت (Accuracy): میزان صحت و صدق نتایج سی تی اسکن با واقعیت بالینی بیمار.
حساسیت (Sensitivity): میزان توانایی سیستم در شناسایی تغییرات کوچک در بافت ها.
وضوح (Clarity): مشخص بودن جزئیات بافت ها و ساختار های داخل بدن.
پایداری (Stability): ثبات و قابل اعتماد بودن نتایج در طول زمان.
سرعت (Speed): مدت زمان لازم برای اجرای چرخه سکان در سطح مورد نظر.
روش استفاده (Methodology): استفاده از روش های استاندارد و مناسب جهت به دست آوردن نتایج دقیق و قابل قبول.
بهره وری (Efficiency): بهینه بودن استفاده از منابع، زمان، فضا و پرسنل.
علت درخواست سی تی اسکن
درخواست سی تی اسکن به دلایل مختلفی مانند بررسی علائم و نشانه های بیماری، تشخیص وضعیت سلامتی، ارزیابی اثر بخشی درمان، تشخیص آسیب های داخلی بدن و ... صورت می گیرد. همچنین در برخی موارد، سی تی اسکن جهت پایش وضعیت بعد از عمل جراحی نظیر شکستگی استفاده می گردد.
ارزش تشخیصی سی تی اسکن در ترومای غیر نافذ
سی تی اسکن در تشخیص ترومای غیر نافذ (به انگلیسی: Blunt trauma) ارزش تشخیصی بالایی دارد. با استفاده از دستگاه سی تی اسکن، محل و شدت آسیب به بافت های نرم و سخت درون بدن، مانند استخوان ها، عضلات، عروق و اعصاب قابل تشخیص است. همچنین، سطح خونریزی و شکستگی ها در بافت های نرم قابل مشاهده است. به طور کلی، تصویر برداری با استفاده از دستگاه سی تی اسکن معمولاً به عنوان یک روش تشخیص پایه در بررسی تروما های غیر نافذ استفاده می گردد.
سی تی اسکن مغز
سی تی اسکن مغز یک فرآیند پزشکی است که با استفاده از دستگاه سی تی اسکنر، تصاویر سه بعدی از مغز به دست می آید. برای انجام این فرآیند، بیمار در حالت خوابیده روی یک تخت قرار می گیرد و دستگاه سی تی اسکنر به صورت دورانی حول سر بیمار چرخش می کند. در همین حین، پرتو های X-ray به سمت مغز فرستاده شده و با عبور از بافت های مغز، تصاویر آن را به دقت نشان می دهد.
قبل از شروع فرآیند، باید به پزشک خود درباره همه دارو ها و آلرژي هايي که استفاده مي کنيد، اطلاع داد. همچنین قبل از شروع فرآیند، باید جوید و نوشیدن را کاملاً قطع کنید. در صورت نياز به آرامبخش يا خواب آور، پزشک شما قبل از شروع فرآیند به شما دارو های لازم را تجويز خواهد کرد.
سی تی اسکن عروق خونی و رگ ها
سی تی اسکن عروق خونی و رگ ها یک فرآیند تصویر برداری پزشکی است که با استفاده از پرتو X و کامپیوتر، تصاویر دقیقی از عروق خونی و رگ های بدن فراهم می کند.
برای انجام سی تی اسکن عروق خونی، بیمار باید دراز بکشد و دستگاه سی تی اسکن در نزدیکی بدن قرار گیرد. پرتو X از دستگاه به بدن فرستاده می شود و سپس با استفاده از یک سری سنسور ها، تصاویر قطعات مختلف بدن از جمله عروق خونی و رگ ها ثبت می گردد.
پس از جمع آوری تصاویر، آن ها به یک کامپیوتر منتقل می شوند و با استفاده از نرم افزار های ویژه، تصاویر سه بعدی از عروق خونی و رگ ها ساخته می شود. پزشک متخصص سپس می تواند این تصاویر را بررسی کرده و به بیمار نتایج آزمایش را اعلام کند.
سی تی اسکن عروق خونی معمولاً برای تشخیص بیماری هایی مانند بستری شدن عروق، آترواسکلروز (به انگلیسی: Arteriosclerosis)، تشنج عروقی و سایر مشکلات قلبی-عروقی استفاده می گردد.
نحوه سی تی اسکن از آسیب های استخوانی
همان طور که اشاره شد، سی تی اسکن (CT scan) یک روش تصویر برداری پزشکی است که با استفاده از پرتو ایکس، تصاویر دقیق و سه بعدی از داخل بدن فرد را به دست می آورد. برای تشخیص آسیب های استخوانی، سی تی اسکن معمولاً به عنوان گزینه ای جایگزین برای رادیوگراف (X-ray) استفاده می گردد.
برای انجام سی تی اسکن استخوان، فرد در حالت خوابیده در دستگاه سی تی اسکن قرار می گیرد. پس از آماده سازی و قرار گرفتن در دستگاه، پرتو ایکس به صورت چرخشی به دور بدن فرد حرکت می کند و تصاویر سطح بالای استخوان ها به صورت لایه به لایه ثبت می گردد. سپس با استفاده از نرم افزار های ویژه، تصاویر سطح بالاتر و پائین تر نمایش داده شده و چند بعدی می شوند.
سی تی اسکن استخوان به دلیل دقت بالا و قابلیت تشخیص آسیب های کوچک، معمولاً در مواردی که رادیوگراف نتایج دقیق نمی دهد، مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین، این روش برای تشخیص شکستگی ها، عفونت ها، تورم ها و سایر آسیب های استخوان و مفاصل نظیر آرتروز (osteoarthritis) و پارکینسون (Parkinson) نیز استفاده می گردد.
سی تی اسکن کودکان چگونه انجام می شود؟
سی تی اسکن کودکان به طریق مشابه با سی تی اسکن بزرگسالان انجام می شود. در این روش، پزشک یا تکنسین رادیولوژی، کودک را در دستگاه سی تی اسکن قرار می دهد و پرتو های X را به بدن کودک فرستاده و تصاویر سه بعدی از داخل بدن کودک را به دست می آورد.
برای انجام سی تی اسکن کودکان، ممکن است نیاز به استفاده از دارو های آرامبخش باشد تا کودک در حالت آرام باشد و حرکات ناخواسته نداشته باشد. همچنین، برای جلوگیری از درگیر شدن کودک در دستگاه، ممکن است پزشک چیدمان خاص و مناسب برای کودک را فراهم کند.
قبل از اجرای سی تی اسکن، پزشک باید به والدین گفتگو کامل درباره فرآینده صورت گیرد و همچنین همه جزئیات مربوط به ریسک های احتمالی و فواید این روش را توضیح دهد.
پرتونگاری با دستگاه سی تی اسکن